Yangının yayılmasına karsı önlemler
Yangın esnasında yanan malzemeler, mekanlarda bulunan tefris elemanları ve binayı olusturan bilesenlerdir. Bu sebeple, yapı malzemelerinin yanma davranıslarına göre yanıcılık sınıfları ve yangına dayanım sürelerinin bilinmesi gerekir.
Ülkemizde yapı malzemelerinin yangına karsı tepkileri üzerine TSE’ nün “TS 1263, Yapı elemanlarının yanmaya dayanıklılık sınıfları ve yangın dayanıklılık metotları” ve “TS 1912, Yapı malzemeleri için yanmazlık deney metodu” standartları bulunmaktadır
BYKHY ( Binalarin Yangindan Korunmasi Hakkindaki Yonetmelik ), nin ikinci kısım, dördüncü bölüm, 29. maddesi’ ne göre; yangın güvenligi açısından, kolay alevlenen B3 sınıfı yapı malzemelerinin, insaatta kullanılmalarına müsaade edilmez. Bunlar ancak, bir kompozit içinde veya özel önlemler alınması yolu ile normal alevlenen B2 sınıfına dönüstürüldükten sonra kullanılabilirler.
İki kattan daha yüksek binalardaki tasıyıcı duvar, ayak ve kolonlar ise en az F90-A sınıfında insa edilirler. Duvarlarda, iç kaplamalar ve ısı yalıtımları; en az, normal alevlenen B2, yüksek binalarda ise en az, zor alevlenen B1; dıs kaplamalar; 2 kata kadar olan binalarda en az, B2, daha yüksek binalarda ise yanmaz A1 sınıfı malzemeden yapılır.
Döseme üzerinde, kolay alevlenen B3 sınıfı malzemeden ısı yalıtımı yapılmasına, üzeri en az 2 cm kalınlıgında sap tabakası ile örtülmek sartı ile müsaade edilir. Döseme kaplamaları da en az, B2; yüksek binalarda ise en az, yanmaz A1 sınıfı malzemeden yapılır. Çizelge 2.2. de yapı malzemeleri ve/veya elemanlarının yanıcılık ve dayanıklılık sınıfları.
Yapı malzemelerin yanmaya dayanıklılık sınıfları ve süreleri Yanmaya Dayanıklılık Sınıfları Yanmaya Dayanıklılık Süresi (dakika)
F 30 30-59 dakika
F 60 60-89 dakika
F 90 90-119 dakika
F 120 120-179 dakika
F 180 180 dakika ve yukarısı
Binaları içerisinde, mekanları birbirinden ayrı tutmak amacıyla yapılan bölmeler (duvarlar), tasıyıcı veya tasıyıcı olmayan özelliktedir. Yangının, bina içindeki yayılıs hızı o yapıyı olusturan tasıyıcı ve tasıyıcı olmayan bölme duvarları ile dösemelerin “yangına karsı dayanım sınıfları” ile çok yakından ilgilidir.Yanıcılık
A. Duvar elemanları ile yangının yayılmasına karsı önlemler : BYKHY’ nin ikinci kısım, ikinci bölüm, 23. maddesi’ ne [23] göre; en az 19 cm. kalınlıgında, kâgir tasıyıcı duvar, kemer, tonoz ve kubbeler, diger standart ve yönetmeliklere uygun insa edilmislerse, 4 saatten kısa süreli yangınlar için ayrı bir kontrol gerekmez.
Günümüzde, duvar elemanları olarak çogunlukla tugla, gazbeton ve bims blok kullanılmaktadır. Tugla duvar kullanımı yaygındır, ancak yangın dayanımı açısından, kullanımlarda hatalar görülmektedir. Gazbeton, bünyesindeki milyonlarca gözenek nedeniyle ısı yalıtım degeri çok yüksek, hafif, esnek, depreme ve yangına karsı dayanıklı, bir yapı malzemesidir.
Gazbeton, tamamen dogal maddeler olan kuvarsit çimento, kireç ve suyun karısımından elde edilmektedir. 1200ºC’ ye kadar atese dayanıklı oldugundan yapıda yangın emniyetini saglar. A1 sınıfı ‘yanmaz’ yapı malzemesidir.
Yangın güvenligi açısından, duvar elemanlarının dogru sekilde ve yerinde kullanımına dikkat edilmelidir. stenilen yangın dayanımına göre duvar elemanı seçilmelidir. Böylelikle, yangın esnasında, bina içerisinde alevlerin dolasımı engellenir ve can ve mal güvenliginin korunması yüksek seviyeye çıkarılır.
Gazbeton duvar elemanı ve yangın dayanımı Kalınlık (cm) Tasıyıcı ve tasıyıcı olmayan donatılı duvar elemanları yangın sınıfı
10,0 F90 – A
12,5 F120 – A
15,0 F180 – A
17,5 F180 – A
20,0 F180 – A
Döseme elemanları ile yangının yayılmasına karsı önlemler : BYKHY’ nin ikinci kısım, üçüncü bölüm, 26. maddesi’ ne [23] göre; yangın sınıfı F30-B2 olan müstakil, en çok 2 katlı konutlar dısında, bütün dösemeler yangına en az 60 dakika dayanımlı ve yangın kesici nitelikte olacaktır. Her durumda bodrum tavanı, yangına en az 90 dakika dayanımlı olacaktır.
Yangına, en az 120 dakika mukavemet gösteren ve alevlerin geçebilecegi boslukları bulunmayan her döseme bir yatay yangın bölmesi olarak kullanılabilir. Ayrık nizamda, müstakil konutlar dısında B2 ve B3 sınıfı malzemelerden asma tavanların kullanılması yasaktır.
Dumanın yayılmasına karsı önlemler
Yangının olusumu sonrasında, hızla yayılmasına olanak veren, görüs kısıtlaması sebebi ile müdahaleyi zorlastıran ve insan saglıgına önemli negatif etkileri olan olusumlardan birisi dumandır.
BYKHY’ nin birinci kısım, ikinci bölüm, 7. maddesi’ ne göre; duman kontrolü; yangın durumunda duman ve sıcak gazların yapı içindeki hareketini yada yayılımını denetlemek için alınan önlemlerdir.
Yangın sonrası, hasar büyüklügüne ve can kaybına istatistiki olarak büyük yüzdelerde etkisi olan dumanın, ortamdan atılması ve en azından insanların kaçısına ve itfaiye müdahalesine olanak verecek, dumansız bölge yüksekliginin saglanabilmesi için havalandırma (duman tahliye sistemleri) ve duman perdeleri önem tasımaktadır .
BYKHY’ nin birinci kısım, ikinci bölüm, 7. maddesi’ ne göre; duman tahliyesi; dumanın, yapının dısına kendiliginden çıkması yada mekanik yolla zorlamalı olarak atılmasıdır. Duman perdeleri; yükselen dumanın yanal yayılımını sınırlamak amacıyla tavanda sabit konumda, uzaktan kapatılabilen yada bir detektör uyarısıyla kapanan yangına karsı dayanıklı bölücü perdedir.
Duman tahliye sistemleri; dogal duman tahliye sistemleri ve fanlı duman tahliye sistemleri olmak üzere iki çesittir. Dogal duman tahliye sistemleri; daha çok atrium, depo gibi genis açıklıklara sahip, dumanın dogal olarak yukarı yönde hareketinin mümkün oldugu yerlerde kullanılır. Dogal duman tahliye sistemlerinin verimli olarak çalısabilmesi için, mekan içerisinde en üst noktaya duman alarm sisteminden etkilenip otomatik açılan duman tahliye bacaları yapılmalıdır .
Fanlı duman tahliye sistemleri; çok katlı uygulamalarda, binayı kompartımanlara bölme prensiplerine göre, dogru uygulanmıs bir duman tahliye sisteminin, bir parçası olarak veya bireysel ayrı bir sistem olarak kurulurlar. Amaç dumanın yangın mahallinden, diger mahallere geçisini engellemek ve emis kanalları vasıtası ile tahliyesini saglamaktır .