Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç
SÖNDÜRMEYEN SÖNDÜRME TÜPLERİ
Yangına ilk müdahale cihazı olarak kullanılan taşınabilir söndürme cihazları içinde en çok kullanılanı kimyasal kuru tozlu söndürme cihazlarıdır. Kı-
saca söndürme tüpü denilen bu cihazların kalitesi ve söndürme etkileri tüp içinde
bulunan söndürme maddesinin özelliklerine bağlıdır. Tüp içindeki toz görülmedi-
ğinden ve yangın olmadan etkinliği test edilemediğinden toz kalitesi bilinemekte,
en çok konuşulan ve tartışılan konu olmaktadır. Maalesef tozun kalitesini belirlemek için pratik bir test metodu da bulunmamaktadır. Bu nedenle de sahte tozlar
çok kullanılmakta ve kullanıcılar aldatılmaktadır.
Geçen günlerde, CNN TURK kanalında yayınlanan yangın söndürme
tüplerinin kalitesinin konu edildiği program bazı önemli mesajlar vermesine rağ-
men bilimsel değerlerden uzak bir programdı.
Saatlerce konuşulmasına rağmen sadece izleyicileri etkileyecek bölümlerin alınması konunun önemini anlatmada yeterli olmamıştır. Tozların sadece
çamurlaşma özelliğinin tespiti ile kalitesini belirleme yeterli değildir. Tozun kimyasal analizinin de yapılması ve ayrıca standartlara uygun tavalarda test edilmesi
gerekirdi. Programda sadece çamurlaşma özelliğinin öne çıkarılması, kimyasal
analizden hiç bahsedilmemesi ve ayrıca standartlara uygun tavalar kullanılmaması eksikliktir. Kuşkusuz, kendiniz yapmadığınız takdirde başkalarının sizin
istediğiniz şekilde bir program yapılması beklenemez.
Buna rağmen az da olsa bazı mesajların verilmesi yarar sağlamıştır. Gündeme gelmesinin bile üreticiler ve
tüketiciler açısından faydalı tarafları olmuştur.
Bazen büyük hasar oluşturabilecek bir yangın, taşınabilir söndürme cihazı ile daha başlangıçta
söndürülürken, bazen de söndürme cihazının içindeki
maddenin uygun olmaması veya söndürme cihazının
çalışmaması nedeniyle küçük yangınlar bile büyüyebilmektedir. 428
Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç
Toz uygun olmadığı için 25-30 adet 6
kg’lık söndürme cihazı kullanıldığı halde söndürü-
lemeyen başlangıç yangınlarına rastladım. Tebeşir
tozu çıkan kuru tozlu cihazlara, hiç çalışmayan ve
standartlara uygun olmayan çok sayıda söndürme
cihazına piyasada rastlamak mümkündür. Söndürme tüpü sektörü içinde, çok sayıda firma uygun
olmayan cihaz satmaktadır. Kullanıcıların bilinç-
siz ve denetimlerin yetersiz olmasının zararını
kullanıcılar ödemektedir.
Genel olarak kimyasal kuru tozlu söndürme
cihazlarının istenilen istenilen söndürme etkisi göstermemesinin birkaç sebebi
bulunmaktadır. Bunlar, tüpün içine konulan maddenin standartlara uygun olmaması, tozun topaklaşarak memeyi tıkaması veya itici gazın basıncının yeterli olmaması olarak sıralanabilir.
Bir kuru tozlu söndürme cihazının görünüşünün düzgün olması ve tüpün kendisinin standartlara uygun olması veya tozun amonyum fosfat oranının yüksek
olması yeterli değildir. Tüplere doldurulan tozların ayrıca hidrofobi özelliğinde
ve uzun ömürlü olması gerekir.
Türkiye’de yaklaşık 250 civarında, kimyasal kuru tozlu söndürme cihazı
dolduran firma bulunduğu belirtilmektedir. Bu firmalar içinde güvenilir firmanın
sayısı ise maalesef yüzde on civarındadır. Çoğu kimyasal kuru tozlu söndürme
tüpünün içine çıkma toz, mermer tozu veya alçı tozu konulmaktadır. Ucuza verilmekte ve 6 ayda gibi kısa bir süre sonra yeniden doldurulmak istenmektedir.
Oysa, genellikle iyi tozların garanti süresi beş yıldır ve Avrupa ülkelerinde tozlar
beş yılda bir değiştirilmektedir. Ülkemizdeki eski standartlara göre iki yılda bir
değiştirileceği belirtilmesine rağmen bir yılda değiştiren firmalar mevcuttur. Hat-429
Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç
ta çıkma toz kaliteli ise toz değiştirilmemekte aynı toz yeniden
doldurulmakta ve yeni toz konulmuş gibi ücret alınmaktadır.
Söndürme tüpleri içinde piyasada çok sayıda korsan
tüp olmasının ve kalitesiz toz dolduranların sayısının fazla
olmasının nedenlerinden biri, kaliteli ve standartlara uygun
söndürme cihazı üreten ve dolduran kuruluşların, korsan ve
kalitesiz firmalarla uğraşma yerine birbirleriyle uğraşmaları-
dır. Bu sektör içinde, bir kuruluşun diğer bir kuruluş hakkında
iyi şeyler söylediğine rastlayamazsınız. Hepsinin haklı oldu-
ğu taraflar olmasına rağmen aralarında birlik oluşturamadıkları için gerek standartların geliştirilmesi ve gerekse korsan tüplerin önlenmesi konusunda bir adım ileri gidilememektedir. Kaliteli ve standartlara uygun
üretim yapan kuruluşların biraraya gelerek, izleyecekleri yöntemi belirlemeleri ve birlikte hareket etmeleri gerekir. Hepsi, Türk Standartları Enstitüsünün
standartları değiştirmesini ve Sanayi Bakanlığından birşeyler yapmasını beklemektedirler. Elbette bu kuruluşların yapması gereken birçok çalışma mevcuttur.
Fakat bu kuruluşların çalışması yeterli olmaz.
Firmalar birlik oluşturmalı, ferdi olarak değil birlik olarak, Standartlar
Enstitüsünü ve Sanayi Bakanlığını zorlamalı ve daha etkin çalışma yapmalarını
sağlamalıdırlar. Herşeyi bu kuruluşlardan beklememek gerekir. Firmalar, özellikle halkın bilinçlendirilmesi ve eğitimi konusunda çalışma yapmalıdır.
Söndürme tüplerinin öneminin vurgulandığı programlar hazırlatılmalı,
okullarda söndürme tatbikatları yapmalı, eğitici broşürler hazırlayarak okullara
ve evlere dağılılmalıdır.
Yeni alınan tüplerde garanti süresi malın tesliminden itibaren iki yıl olmalı, söndürücünün bütün parçaları dahil olmak üzere tamamı firmanın garanti
kapsamı içine alınmalıdır.
Bakım sırasında, kafalar çıkarılarak içi temizlenmeli, basınç testine tabi
tutulmalı, boyanmalı, arızalı parçalar değiştirilmeli, yeniden etiketlenmeli, uygun
söndürme tozu doldurulmalı ve itici gazla basınçlandırılmalıdır. Tüpün üzerinde
hangi toz kullanıldığı da yazılmalıdır.
Gözle muayene edilerek, ezik, çatlak ve çizilme gibi hususlar incelenecek, manometre göstergesi kontrol edilmeli, püskürtme ucu ile irtibat hortumu
sağlam olup olmadığına ve mühürlü olup olmadığına bakılmalıdır. Kimyasal
Kuru tozlu cihazların manometreleri basınç göstermiyorsa veya mühür kopmuşsa
mutlaka genel bakıma alınmalıdır. 430
Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç
Söndürme tüpleri genel bakıma
alınacak durumda (mühürleri kopmuş,
manometre çalışmıyor) veya son genel
bakımından bir yıl geçmişse kafa mekanizması çıkarılarak gazı atılmalı, temizlenerek ve bakımı yapılmalıdır. Montaj
yapılırken orinkleri değiştirilmelidir. Tüp
gövdesinin darası alınarak üzerinde yazılı
miktar kadar, eğer bozulmamışsa eski toz, bozulmuşsa yeni toz doldurulmalı-
dır.
Toz dolumu yapılan cihazın kafa mekanizmasına sifon bağlanarak toz
püskürtme kafası monte edilecek iyice sıkıldıktan sonra itici gaz doldurulmalı ve
basınç 15-18 bar’a ayarlanmalıdır. Tüp üzerinde genel bakımı veya yapan firmanın amblemi, bakım veya dolum tarihini taşıyan etiket yapıştırılmalıdır.
Yeni Yangın Yönetmeliğine göre; düşük tehlike sınıfında her 500 m², orta
tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m² yapı inşaat alanı için bir adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg’lık yangın söndürme tüpü, otoparklarda, depolarda,
tesisat dairelerinde ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme tüpü bulundurulması gerekmektedir. Söndürme tüpleri dışarıya doğru, geçiş boşluklarının
yakınına ve dengeli dağıtılmalı, görülebilecek şekilde işaretlenmeli ve her durumda kolayca girilebilir yerlere, yangın dolaplarının içine veya yakınına yerleş-
tirilmelidir. Söndürme tüplerine ulaşma mesafesi en fazla 25 m olmalıdır.
Yönetmelikte, söndürme tüplerinin altı ayda bir kontrol edilmesi, yıllık
genel bakımlarının yapılması, standartlara uygun toz kullanılması ve dört yıl sonunda tozunun değiştirilmesi istenmektedir.431
Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç
Sonuç olarak, kaliteli ve standartlara uygun üretim yapan kuruluşların
bir araya gelerek, izleyecekleri yöntemi belirlemeleri ve birlikte hareket etmeleri
gerekir. Standartların yenilenmesi, kontrollerin artması ve cezaların artması yö-
nünde çalışmalar yapılması şarttır.
Kaliteli söndürme tüpü üreten ve dolduran firmalar, başkası uğraşsın ben
yararlanayım felsefesinden vazgeçmeli, her firma kendi üzerine düşeni yapmaya
çalışmalı ve birlik oluşturulmalıdır. Özellikle halkın eğitimi ve bilinçlendirilmesi
konusunda çaba göstermeli, ilkokullardan başlayarak yangın söndürme tüplerinin
önemi anlatılmalı ve kullanılması öğretilmelidir. Söndürme tüplerinin, bir yasağı
savmak alınan bir cihza olmadığı, canımızı ve malımızı kurtaracak ilk önlem
olduğu halkımıza anlatılmalıdır.
Hakın güvenini sağlamak için yangını başarı ile söndüren kaliteli tüpler
üretilmelidir.